آزمایش شکست DNA اسپرم (SDF)

سطوح شکست DNA اسپرم:

• Intact: DNA اسپرم سالم و بدون شکست
• Moderate: شکست متوسط DNA
• Highest: شکست شدید DNA

پژوهش‌ها نشان می‌دهد زوج‌هایی که شکست DNA اسپرم در آن‌ها بالا است، احتمال باروری موفق به طور معناداری کاهش می‌یابد. همچنین، این موضوع می‌تواند یکی از عوامل سقط‌های مکرر نیز باشد.

با توجه به موارد ناباروری با علت نامشخص و اثرات منفی آسیب DNA اسپرم بر موفقیت درمان‌های باروری، آزمایش و ارزیابی شکست DNA اسپرم (SDF) ضروری است. در صورت شناسایی آسیب در DNA اسپرم، با انجام روش‌های درمانی مناسب می‌توان کیفیت اسپرم را بهبود بخشید و در نتیجه شانس موفقیت باروری را افزایش داد.

موارد درخواست و انجام آزمایش:

• آقایان مبتلا به ناباروری با علت نامشخص
• آقایان مبتلا به OAT (الیگواسپرمیا، آستنواسپرمیا و تراتواسپرمیا)
• آقایانی با سابقه درمان ناموفق در روش‌های کمک باروری
• بررسی کارایی درمان‌های دارویی در مردان
• آقایان مسن، مبتلا به واریکوسل یا در تماس با مواد سمی و اعتیاد به مواد مخدر
• بررسی آقایان و زوج‌های مبتلا به شکست مکرر لانه‌گزینی و سقط مکرر

علل و عوامل شکست DNA اسپرم:

شکست DNA اسپرم (Super DNA fragmentation) ممکن است به دلایل مختلفی از جمله اختلال در بسته‌بندی کروماتین طی اسپرماتوژنز، آپوپتوز قبل از انزال یا حتی پس از انزال به علت افزایش تولید گونه‌های فعال اکسیژن (ROS) به وجود آید. این عوامل ممکن است ناشی از تماس با توکسین‌های محیطی یا صنعتی، علل ژنتیکی، واریکوسل، استرس‌های اکسیداتیو، اعتیاد به مواد مخدر و سیگار باشد.

شواهد کلینیکی نشان می‌دهد که آسیب DNA اسپرم تأثیر منفی بر باروری دارد. اسپرم مردانی که نابارور بوده‌اند، آسیب DNA بیشتری نسبت به مردان بارور دارند. همچنین، انجام ICSI در موارد آسیب DNA اسپرم می‌تواند به توقف تکامل جنین و شکست باروری منجر شود، که ممکن است منجر به شکست‌های مکرر در روش‌های باروری شود.

اثرات منفی شکست DNA اسپرم:

معمولاً جنین‌هایی که از اسپرم با شکستگی DNA تشکیل می‌شوند، پیش‌آگهی بدی دارند و ممکن است باعث تشکیل بلاستوسیست معیوب و در نهایت توقف رشد جنین و سقط شود. علاوه بر این، احتمال بروز ناهنجاری‌ها و افزایش خطر سرطان در دوران کودکی نیز مشاهده شده است.

انواع شکست DNA اسپرم:

• Single DNA fragmentation: شکست تک‌رشته‌ای DNA
• Double DNA fragmentation: شکست دو‌رشته‌ای DNA

حدود ۱۵٪ از زوج‌های سراسر جهان در حال تلاش برای درمان ناباروری و فرزنددار شدن هستند. نیمی از علل ناباروری زوجین مربوط به آقایان بوده و حدود ۳۰٪ از این موارد مرتبط با گامت اسپرم است. در سال‌های اخیر، روش ICSI با هدف غلبه بر ناباروری مردان معرفی شد. اسپرم مردان نابارور معمولاً دارای نقص‌های متعدد ساختاری و عملکردی است که این افراد را کاندید استفاده از روش‌های کمک باروری می‌نماید.

یکی از عوامل بسیار مهم در موفقیت روش‌های کمک باروری، سلامت DNA و کروماتین اسپرم است. آنالیز اسپرم استاندارد که در آزمایشگاه تشخیص پزشکی سلامت به صورت روتین انجام می‌شود، با ارزیابی تعداد اسپرم، درصد تحرک و مورفولوژی اسپرم به عنوان روش حساس (sensitive) مطرح است اما نمی‌تواند نقص‌های ژنومی از جمله یکپارچگی DNA گامت در آقایان را نشان دهد.

Previous slide
Next slide

آزمایش روی اسپرم

مواد معدنی خاصی برای تولید مایع منی توسط بدن شما مورد نیاز است و یکی از مهم‌ترین آن‌ها روی (Zn) است. در حقیقت، روی یکی از ضروری‌ترین مواد معدنی است که بدن برای تولید مایع منی و تستوسترون در سطوح بهینه به آن نیاز دارد. روی یک ماده معدنی اساسی است که در چندین فرآیند متابولیسم سلولی مؤثر است. تستوسترون هورمونی است که در درجه اول وظیفه کنترل عملکرد تولید مثلی را بر عهده دارد.

تست تعداد اسپرم‌های زنده

آزمایش Vitality به تعیین دقیق تعداد سلول‌های اسپرم زنده و مرده در انزال از طریق رنگ‌آمیزی ائوزین-نیکروزین می‌پردازد. این تست امکان تمایز بین اسپرم‌های زنده و مرده را فراهم می‌کند. در این روش، ائوزین سلول‌های مرده که دارای سوراخ‌های متعدد در غشای خود هستند را به رنگ قرمز درمی‌آورد، در حالی که نیگروزین یک پس‌زمینه تاریک را برای ارزیابی آسان‌تر فراهم می‌کند. این رنگ‌آمیزی بر اساس یکپارچگی غشای پلاسمایی سلول‌ها انجام می‌شود. این ارزیابی در نمونه مایع منی با تعداد اسپرم دارای حرکت پیشرونده کمتر از ۴۰ درصد توصیه می‌شود.

تست فروکتوز اسپرم

فروکتوز، که توسط یکی از غدد ضمیمه جنسی مرد که سمینال وزیکول نام دارد ترشح می‌شود، منعکس کننده عملکرد ترشحی وزیکول‌های منفی است. تست فروکتوز مایع منی یک تست کاربردی و مهم است که در تشخیص علل احتمالی ناباروری و برخی از ناهنجاری‌های ژنتیکی و وراثتی نقش دارد. همچنین، این تست در ارزیابی و مدیریت ناباروری مردان بسیار کمک‌کننده است. شرایط زیر ممکن است نیاز به انجام این تست را ضروری سازد:

• میزان تحرک اسپرم‌ها کمتر از ۵۰ درصد باشد.
• شمارش اسپرم کمتر از ۲۰ میلیون باشد.
• حجم مایع منی کمتر از ۱/۵ میلی‌لیتر باشد.

در این موارد، باید فروکتوز پلاسما در مایع منی اندازه‌گیری شود. کمبود روی در رژیم غذایی شما ممکن است منجر به کاهش حجم مایع منی و کاهش تعداد اسپرم‌ها شود که می‌تواند مشکلات باروری ایجاد کند. مطالعات مختلف نشان می‌دهد که مکمل‌های روی و اسید فولیک می‌توانند با افزایش تعداد اسپرم و تولید اسپرم سالم، باعث افزایش باروری در مردان شوند.

منابع عالی روی شامل پروتئین‌های حیوانی هستند که بدن سریع‌تر از هر ماده دیگری آن‌ها را جذب می‌کند. نشان داده شده است که روی هم میزان اسپرم تولید شده و هم توانایی حرکت خود به خود و مستقل اسپرم‌ها را بهبود می‌بخشد.

آزمایش‌های فروکتوز، Vitality و سنجش میزان روی (Zn) در آزمایشگاه تشخیص پزشکی سلامت انجام می‌شود.

Previous slide
Next slide

تشخیص افتراقی و آزمایشگاهی مایکوپلاسما

تشخیص آزمایشگاهی مایکوپلاسما بر اساس تست‌های تخصصی بیوشیمیایی و رشد بر روی محیط پایه PPLO و فراهم آوردن شرایط رشد با افزودن مکمل‌های مورد نیاز که از رشد سایر ارگانیسم‌ها جلوگیری می‌کنند، انجام می‌پذیرد. در آزمایشگاه سلامت، برای تشخیص مایکوپلاسما از محیط پایه PPLO براث و آگار استفاده می‌شود. همچنین، مکمل‌های لازم به این محیط‌ها افزوده می‌شود، از جمله سرم اسب تازه و عصاره مخمر.

درمان

برای درمان عفونت‌های مایکوپلاسمایی، آنتی‌بیوتیک‌هایی که سنتز پروتئین‌ها را متوقف می‌کنند، مانند اریترومایسین که بر ضد اوره‌آپلاسما اوره‌آلیتیکوم فعال است، به کار می‌روند. مایکوپلاسماها فاقد دیواره سلولی هستند؛ بنابراین، آنتی‌بیوتیک‌هایی که در سنتز دیواره سلولی اختلال ایجاد می‌کنند، نظیر پنی‌سیلین‌ها و سفالوسپورین‌ها، بر روی آن‌ها تأثیری ندارند.

مایکوپلاسما و ناباروری

مایکوپلاسماها یکی از مهم‌ترین باکتری‌های مقاوم به اکثر آنتی‌بیوتیک‌ها هستند (به علت عدم وجود دیواره سلولی). این ارگانیسم‌ها معمولاً از دستگاه ادراری-تناسلی افراد آلوده جدا می‌گردند. مایکوپلاسما هومینیس و گونه‌های اوره‌آپلاسما از گونه‌های مهم هستند که در بروز بیماری‌های عفونی مختلفی نقش دارند. این باکتری‌ها می‌توانند در محل‌های خاصی از دستگاه تناسلی کلونیزه شده و باعث بیماری‌های سرویسیت، واژینیت، سالپنژیت و اورتریت غیر گونوکوکی شوند. همچنین ممکن است باعث حاملگی‌های خارج رحمی، سقط و ناباروری شوند.

عفونت مایکوپلاسما و دستگاه ادراری تناسلی

عفونت‌های دستگاه ادراری-تناسلی یکی از مسائل مهم در علم پزشکی هستند. در آزمایشگاه سلامت از بیماران نمونه‌گیری به وسیله سوآپ مخصوص به عمل آمده و در محیط ترانسپورت اختصاصی به بخش میکروبیولوژی انتقال داده می‌شود. سپس، زیر نظر متخصصین آزمایشگاه، تشخیص افتراقی در حد جنس و گونه انجام و گزارش می‌گردد.

تشخیص آزمایشگاهی و عفونت کلامیدیا

باکتری کلامیدیا تراکوماتیس یکی از عوامل مهم در ایجاد ناباروری است. عفونت با این باکتری می‌تواند باعث بیماری‌های التهابی لگن شود که منجر به ناباروری و حاملگی خارج از رحم می‌گردد. این بیماری می‌تواند از مادر آلوده در هنگام زایمان به نوزاد منتقل شود. روش‌های آزمایشگاهی توصیه شده شامل ایمونوفلورسانس (MIF)، EIA، DIF و NAAT می‌باشد.

عفونت نایسریا گونوره‌آ

باکتری نایسریا گونوره‌آ نیز باعث عفونت مجاری ادراری-تناسلی می‌شود که منجر به دفع چرک از آن می‌گردد. این بیماری در زنان می‌تواند باعث عفونت دستگاه تناسلی و در نتیجه بیماری التهابی لگن گردد که در صورت عدم درمان منجر به ناباروری می‌شود. تشخیص آزمایشگاهی نایسریا گونوره‌آ از طریق بررسی نمونه ترشحات و کشت انجام می‌شود. برای درمان از داروی سفتریاکسون استفاده می‌گردد.

Previous slide
Next slide

تکنیک‌های پیشرفته برای باروری و بررسی اسپرم در آزمایشگاه سلامت

تست تعیین ظرفیت اسپرم (Capacity Test) جهت افزایش توانمندی سیستم IUI با استفاده از اسپرم همسر، یک روش درمانی مؤثر برای باروری می‌باشد که با توجه به هزینه و عوارض درمانی کمتر، اغلب خط اولیه درمان محسوب می‌شود. لازمه این است که مادر، تخمک مؤثر تولید نماید و پدر حداقل ۳ میلیون اسپرم با ظرفیت بالا داشته باشد. شانس بارداری با این روش حدود ۲۰ درصد در یک دوره درمان است.

سیستم پیشرفته آنالیز اتوماتیک اسپرم

سیستم پیشرفته آنالیز اتوماتیک اسپرم در آزمایشگاه سلامت، با قابلیت جداسازی صحیح اسپرم‌ها و دقت بالا، این امکان را فراهم کرده است تا افرادی که شانس موفقیت زیادی دارند تشخیص داده و با این تکنیک مشکل ناباروری آن‌ها برطرف شود.

فرآیند IUI (تلقیح داخل رحمی)

در این فرآیند، نمونه حاوی اسپرم با روش‌ها و مواد خاصی در آزمایشگاه شستشو داده شده و اسپرم‌های سالم‌تر جدا و سریعاً به مطب منتقل می‌گردند. در آنجا نمونه توسط یک کانتر مخصوص بدون بیهوشی و بی‌حسی توسط متخصص به داخل رحم تلقیح می‌شود. روش جدید گرادیانت با حساسیت و دقت بالا، به عنوان یک روش برتر، در آزمایشگاه سلامت مورد استفاده قرار می‌گیرد. کارایی این روش بر اساس تعداد مطلق اسپرم‌ها، تعداد کل اسپرم‌های متحرک و یا مقدار اسپرم‌های ترمالی است که با این روش جدا می‌شوند.

میزان آلودگی با ترکیبات پلاسمای اسپرم در انتهای کار، در روش گرادیانت، بسیار کمتر از روش‌های دیگر است و میزان جداسازی اسپرم‌های متحرک در این تکنیک بیش از سایر روش‌ها می‌باشد.

ارزیابی مورفولوژی اسپرم‌ها

ارزیابی مورفولوژی اسپرم‌ها با کمک رنگ‌آمیزی دیفکوئیک (Diff Quick) به عنوان یک روش بسیار دقیق و صحیح در کوتاه‌ترین زمان ممکن انجام می‌شود. براساس معیارهای WHO (سازمان بهداشت جهانی)، مورفولوژی اسپرم‌ها تأثیر بسزایی در باروری تخمک‌های رسیده دارد. با توجه به اینکه ارزیابی دقیق اسپرم‌ها بدون رنگ‌آمیزی آن‌ها از دقت و صحت کافی برخوردار نمی‌باشد، استفاده از تکنیک‌های مناسب در این زمینه کمک شایانی به پزشکان در بررسی باروری مردان خواهد نمود.

روش‌های رنگ‌آمیزی مختلف از جمله پاپانیکولا که برای رنگ‌آمیزی اسپرم‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند دارای مراحل متعدد و وقت‌گیر می‌باشند. اما روش صحیح دیفکوئیک (Rapid Sperm Staining) که اغلب در مراکز پیشرفته دنیا مورد استفاده قرار می‌گیرد، همراه با تکنیک‌های پیشرفته آنالیز دستگاهی اسپرم‌ها، قادر خواهد بود که هر یک از ناهنجاری‌های مربوط به سر (سر کروی، کشیده، سوزنی، ماکرو و میکروسفالی و …) گردن (شکسته، کوتاه، پهن و …) و دم (پیچ خورده، دوتایی و …) را نشان دهد.

آزمایشگاه سلامت با برخورداری از کارشناسان مجرب و تجهیزات پیشرفته در ارزیابی نمونه‌های اسپرم، قادر می‌باشد با تعیین درصد دقیق هر یک از اشکال اسپرم‌ها هرگونه ناهنجاری‌های مورفولوژی آن‌ها را نیز مشخص نماید.

کمک در تعیین جنسیت نوزاد به روش Selective Capacity

این تکنیک اخیراً مورد استفاده قرار گرفته است. این روش با جداسازی کروموزوم‌های X و Y از اسپرم‌ها به وسیله سانتریفیوژ امکان‌پذیر است. حرکت چرخشی کنترل شده در سانتریفیوژ باعث مرتب شدن ذرات براساس دانسیته آن‌ها در لایه‌های مشخص می‌شود. بدین ترتیب می‌توان اسپرم‌های X (با دانسیته بیشتر) را از اسپرم‌های Y (با دانسیته کمتر) جداسازی کرد.

در یک مرد سالم، نیمی از اسپرم‌ها کروموزوم Y دارد که باعث جنسیت مذکر جنین شده و نیمی دیگر کروموزوم X دارد که منجر به جنسیت مؤنث جنین می‌شود. با تغییر تعداد یک گونه از کروموزوم‌ها یا جدا کردن لایه‌ها احتمال ایجاد جنسیت مورد نظر افزایش می‌یابد. حین مرتب‌سازی اسپرم‌ها معمولاً سلول‌های اسپرم از مایع سمینال جدا می‌شوند. اسپرم‌های سالم و فعال باقی می‌مانند و اسپرم‌های ناسالم فیلتر می‌شوند. اسپرم‌های سالم شانس بسیار بالاتری برای ایجاد حاملگی موفق دارند و احتمال ایجاد جنسیت موردنظر را بیشتر می‌کنند.

این تکنیک در فرآیند IVF و IUI مورد استفاده قرار می‌گیرد. بعد از جداسازی اسپرم‌ها، نمونه حاصل توسط متخصص زنان به داخل رحم مادر تزریق می‌شود.

میزان موفقیت روش مرتب کردن اسپرم‌ها در حاملگی نوزاد پسر حدود ۷۸ تا ۸۰ درصد و در حاملگی نوزاد دختر ۷۳ تا ۷۵ درصد می‌باشد.

Previous slide
Next slide

چه کسانی باید مورد غربالگری سرطان دهانه رحم قرار گیرند؟

راهكارهاى غربالگرى از كشورى به كشور ديگر متفاوت است ولى توصيه عمومى اين است كه ٣ سال بعد از اولين تماس جنسى، غربالگرى پاپ اسمیر باید انجام شود و بعد از آن به صورت منظم سالى يكبار تا سنین ۵۵-۶٠ سال ادامه یابد. از سن ۶٠ سالگی به بعد چنانچه نتایج تست‌هاى پيشين منفی بوده باشد، غربالگری متوقف می‌شود.

ارتباط ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) با سرطان دهانه رحم

علت سرطان دهانه رحم سال‌ها ناشناخته بود اما اکنون ثابت شده است که ارتباط HPV با سرطان مزبور بسیار قوی‌تر از ارتباط مصرف دخانیات با سرطان ریه است (بيش از ٩٩.٧٪). این ویروس علاوه بر انتقال از طريق تماس جنسى، از طريق تماس پوست به پوست هم منتقل مى‌شود. تاكنون بیش از ١٠٠ گونه از اين ويروس شناخته شده است که برخی از این گونه‌ها پرخطرتر هستند (مثل گونه‌های ١٦ و ١٨ که عامل ٧٠٪ سرطان دهانه رحم محسوب می‌شوند).

سایر فاکتورهای مؤثر در سرطان دهانه رحم

هر چند ابتلا به HPV یکی از مهم‌ترين دلايل ايجاد سرطان دهانه رحم است، ساير فاكتورها هم مى‌توانند احتمال ابتلا به این سرطان را افزایش دهند. فاکتورهای دخیل عبارتند از:

• شروع فعالیت جنسی از سنین پایین
• کاهش توانايى سیستم ایمنی
• ابتلا به HIV
• استعمال دخانيات
• عدم انجام تست پاپ اسمیر به صورت روتین

روش‌های گوناگون انجام تست پاپ اسمیر

تا اواسط دهه ٩٠ تنها از روش سنتی و موسوم برای انجام تست پاپ اسمیر استفاده مى‌شد. در اين روش سلول‌های برداشت شده از مجاری واژن و دهانه رحم توسط وسایل نمونه‌برداری به يك اسلاید شیشه‌ای منتقل مى‌کردند اما حدود ٨٠٪ سلول‌ها بر روى وسایل نمونه‌برداری باقى مى‌ماندند و به ناچار دور ریخته مى‌شدند.

مقدمه

سرطان دهانه رحم دومین سرطان بدخیم شایع در زنان است که منجر به مرگ و میر می‌شود. تغییرات پیش‌سرطان و مراحل اولیه سرطان دهانه رحم علائم مشخصی ندارند و در بیشتر موارد فاقد علائم هستند و تنها در مراحل پیشرفته با درد شدید همراه‌اند. توصیه شده، در صورتی که یک خانم دارای یکی از علائم زیر باشد به پزشک زنان مراجعه کند:

• خونریزی در فاصله بین قاعدگی
• خونریزی بعد از تماس جنسى، دوش واژینال یا پس از معاينه لگنی
• درد ناحیه لگن که وابسته به سیکل (چرخه) عادت ماهيانه نباشد
• وجود ترشحات زیاد و غیرطبیعى که ممکن است رقیق یا غلیظ و همراه با بوی تعفن باشند
• تکرر ادرار
• درد در هنگام ادرار کردن

تست پاپ اسمیر

در دهه ١٩٢٠ ميلادى، يك پزشك برجسته يونانى به نام گئورگیوس پاپانيكولائو به این کشف بزرگ رسید که می‌توان تغییرات پیش‌سرطانى و سرطانى سلول‌های پوششی دهانه رحم را تشخیص داد و بسیاری از آنها را با موفقیت درمان کرد. این تست از همان زمان به تست پاپ اسمیر معروف شد و هم‌اكنون به صورت گسترده در تمام دنيا برای پيشگيرى و غربالگرى سرطان دهانه رحم و دیگر بيمارى‌های سيتولوژيكى سیستم تناسلی خانم‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. در پی این کشف، میزان مرگ و میر ناشی از سرطان دهانه رحم در زنان به میزان چشمگیری (بیش از ٧٠٪) کاهش یافته است. با وجود این، ریشه‌كنى سرطان دهانه رحم هنوز به صورت هدفی دور از دسترس باقی مانده است. در حال حاضر ساليانه ٣-٢ میلیون نفر از این نوع سرطان در سراسر دنيا گزارش می‌شود. در ایالات متحده آمریکا، ساليانه حدود ٢٥٠ هزار نفر به سرطان دهانه رحم مبتلا مى‌شوند که ۵٠ درصد این سرطان‌ها در زنانی رخ می‌دهد كه هيچگاه در طول عمر خود تست پاپ اسمیر انجام نداده‌اند. ٢٠-١٠ درصد این موارد نیز در زنانی مشاهده شده است كه در ۵ سال اخیر منتهی به بروز سرطان، پاپ اسمیر انجام نداده‌اند و ٢٥٪ موارد هم در زنانی دیده شده است که تستی با نتیجه غیرطبیعى داشته‌اند اما پیگیری مناسبى در مورد آنها انجام نشده است.

آیا می‌دانید؟

تین پرپ، جدیدترین و دقیق‌ترین روش انجام تست پاپ اسمیر (بررسی سرطان دهانه رحم) است!

روش تین پرپ (ThinPrep)

از اواسط دهه ٩٠ روش جديد تین پرپ معرفى شد و تائيديه اداره غذا و داروى آمريكا (FDA) را به عنوان «روشى با كارآيى بيشتر براى انجام تست پاپ اسمیر» دريافت كرد. در اين روش، تمام سلول‌های برداشت شده به يك محلول نگهدارنده منتقل می‌شود و سپس بر روى یک اسلاید شیشه‌ای منتقل می‌گردد. در هنگام انتقال سلول‌های دهانه رحم به اسلاید شیشه‌ای، اولاً مواد مزاحم غیرتشخيص مثل خون، سلول‌های التهابی و موکوس حذف می‌شوند و ثانیاً این سلول‌ها به صورت تک‌لایه به اسلاید شیشه‌ای منتقل می‌شوند. این دو خاصیت سبب می‌شود هم‌پوشانی سلول‌های پوششی که در روش‌های سنتى دیده مى‌شود از بین رفته و احتمال پوشیده شدن یک سلول غیرطبیعى کاهش یابد و در نتيجه قدرت و حساسیت تست پاپ اسمير افزایش یابد. ضمن اینکه در هنگام انتقال سلول‌های دهانه رحم به مایع نگهدارنده، امكان بررسى همزمان برای سلول‌های سرطانی و احتمال وجود HPV و عفونت‌های کلامیدیایی و سوزاک نیز وجود دارد. امروزه حدود ٩٠٪ تست‌های پاپ اسمير كه در آمريكا انجام می‌شود به روش جدید تین پرپ است.

آمادگى لازم پیش از انجام تست پاپ اسمیر

• از ٧٢ ساعت پیش از انجام آزمایش از دوش واژینال (شستشوی داخل واژن با آب یا مواد ضدعفونی‌کننده) پرهیز کنید.
• از نمونه‌گیری در زمان قاعدگی اجتناب کنید (بهترین زمان انجام تست بین روزهای ١٠ الی ١۴ پس از آغاز قاعدگی است).
• از ۴٨ ساعت پیش از انجام آزمایش از تماس جنسی بدون كاندوم خودداری کنید.

درمان

در صورت تشخيص به موقع مراحل پيش‌سرطانى و یا مراحل اولیه سرطان دهانه رحم، می‌توان با درمان‌هاى معمولی نظیر فریز كردن، بيوپسى و غیره، بيمار را درمان كرد.

Previous slide
Next slide

عوامل خطرساز کانسر سرویکس و غربالگری آن

عوامل پیش‌بینی کننده انتقال

ثابت‌ترین عامل پیش‌بینی کننده انتقال عفونت، میزان فعالیت جنسی یک فرد است، به ویژه تعداد شرکای جنسی. هرچه تعداد شرکا بیشتر باشد، احتمال انتقال هم بیشتر خواهد شد. همچنین مصرف طولانی مدت OCP و دخانیات نیز به عنوان عوامل خطر گزارش شده‌اند.

عوامل خطرساز کانسر سرویکس

• ابتلا به انواع پرخطر HPV
• شروع زودرس فعالیت جنسی (به ویژه در سنین کمتر از ۱۶ سالگی، که ناحیه T Zone در دهانه رحم به بلوغ کامل نرسیده و آسیب‌پذیری بیشتری نسبت به عفونت HPV دارد)
• تعداد زیاد شرکای جنسی (بیشتر از ۳ نفر)
• وجود تست مثبت سرولوژیک علیه HIV
• دریافت درمان‌های تضعیف‌کننده سیستم ایمنی (مثل انواع ترکیبات کورتونی)
• مصرف سیگار
• مصرف داروهای خوراکی ضد بارداری
• تعداد بالای زایمان
• التهاب مزمن واژن به دلیل سایر عفونت‌های منتقله از طریق تماس جنسی (مانند کلامیدیا، مایکوپلاسما، HSV، هموفیلوس دوکره‌ای، تریکوموناس واژینالیس و غیره)

با این حال، انجام ندادن آزمایش روتین غربالگری برای کانسر سرویکس هنوز مهمترین فاکتور خطرساز برای ابتلا به این کانسر می‌باشد.

غربالگری کانسر سرویکس

در غربالگری HPV باید توجه داشت که هیچ یک از تست‌های غربالگری دارای حساسیت صد در صد نبوده و بنابراین قادر به حذف کامل خطر ابتلا به کانسر سرویکس نمی‌باشند. انجام یک تست HPV غیر استاندارد (فاقد تاییدیه FDA) می‌تواند منجر به اقدامات درمانی غیر ضروری، همراه با درد و خونریزی شود. همچنین، نتیجه مثبت آن می‌تواند باعث اضطراب فرد و ایجاد انگ (Stigma) ابتلا به بیماری مقاربتی شود.

سیر طبیعی عفونت HPV

اغلب عفونت‌های HPV گذرا و بدون علامت هستند و مشکل بالینی ایجاد نمی‌کنند. حدود ۷۰٪ از افراد مبتلا به عفونت جدید HPV در ناحیه سرویکس رحم، می‌توانند در عرض یک سال و تقریباً ۹۰٪ آنها در عرض دو سال از عفونت پاک شده و ویروس را از بین ببرند. بنابراین اکثر افراد فعال از لحاظ جنسی ممکن است بدون اینکه هرگز خودشان متوجه شده باشند به عفونت ناشی از HPV مبتلا شده و بهبود یافته باشند. متوسط دوره یک عفونت جدید HPV (یعنی عفونت با ژنوتایپی که فرد قبلاً به آن مبتلا نشده) در زنان و مردان تقریباً ۸ ماه است.

انتقال HPV

از آنجایی که شایع‌ترین نوع عفونت ناشی از HPV، عفونت آنوژنییتال (مقعدی-تناسلی) می‌باشد، انتقال آن هم بیشتر از ناحیه آنوژنییتال صورت می‌گیرد، اما می‌تواند از نقاط دیگری نظیر حلق و دهان هم منتقل شود. انتقال جنسی از طریق تماس جنسی (معمولاً همراه با مقاربت یا Coital) یا تماس‌های نزدیک (Intimate) مانند تماس دهانی-تناسلی و تماس‌های جنسی غیر مقاربتی (Non-Coital) صورت می‌گیرد. بنابراین، مقاربت برای انتقال عفونت ضروری نیست.

ویروس پاپیلومای انسانی (HPV)

ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) جزو خانواده ویروس‌های DNA دار دو رشته‌ای است که فقط سلول‌های اپی‌تلیوم پوست و مخاط را درگیر می‌کند. عفونت با این ویروس یکی از شایع‌ترین بیماری‌های منتقله از طریق تماس جنسی بوده و تاکنون ۱۵۰ گونه ژنتیکی (ژنوتایپ) از آن تشخیص داده شده که فقط ۳۰ ژنوتایپ آن مربوط به ناحیه تناسلی بوده و می‌توانند این ناحیه را آلوده کنند.

اغلب این عفونت‌ها خود محدود شونده و بدون علامت بوده و در بسیاری از موارد شناسایی نمی‌شوند. ژنوتایپ‌های تناسلی HPV بر اساس ارتباط اپیدمیولوژیک آنها با کانسر سرویکس (سرطان دهانه رحم) به دو دسته کم خطر (Low Risk HPV) و پر خطر (High Risk HPV) طبقه‌بندی شده‌اند.

ژنوتایپ‌های پر خطر یا انکوژن می‌توانند طیف وسیعی از تغییرات با درجه کم (Low Grade) تا درجه بالا (High Grade) را در سلول‌های دهانه رحم (سرویکس) ایجاد کنند و ضایعات پره کانسر (پیش‌سرطانی)، کانسر ناحیه سرویکس، آلت تناسلی، مقعد، واژن، ولوال (فرج) و اروفارنزیال (دهانی-حلقی) را ایجاد نمایند.

عفونت پایدار با تایپ‌های انکوژن ویروس، قوی‌ترین عامل خطرساز در ایجاد ضایعات پیش‌سرطان و کانسر مرتبط با HPV می‌باشد. بروز همه کانسرهای سرویکس به تایپ‌های پر خطر HPV نسبت داده می‌شود و عامل ۷۰ درصد کانسر سرویکس هم ژنوتایپ‌های ۱۶ و ۱۸ می‌باشند.

بنابراین، با توجه به نکات فوق بهتر است در غربالگری از روش‌هایی استفاده شود که مستندات کنترل کیفی آن (از جمله حساسیت، ویژگی و غیره) مورد تایید سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) قرار گرفته باشد.

شیوع کانسر سرویکس در زنان ۱۵ تا ۱۹ سال بسیار نادر است (در این بازه سنی از هر یک میلیون خانم یک یا دو مورد مبتلا به کانسر گزارش می‌شود) و فقط یک درصد موارد کانسر در دختران ۲۱ ساله گزارش می‌گردد. هرچند شیوع HPV‌های پر خطر در دختران زیر ۲۱ سال بیشتر است ولی میزان پاکسازی و بهبود عفونت در این گروه نیز از زنان مسن‌تر بیشتر است. بنابراین شروع زودرس غربالگری کانسر سرویکس منجر به افزایش موارد بیشتر کانسر سرویکس نمی‌شود و زنان زیر ۲۱ سال صرف نظر از سن شروع فعالیت جنسی نیاز به غربالگری ندارند و غربالگری باید از سن ۲۱ سالگی به بعد شروع شود.

توصیه‌های غربالگری بر اساس سن

• برای زنان بین ۲۱ تا ۲۹ سال، غربالگری با پاپ اسمیر هر سه سال یکبار (به شرط در دسترس بودن پاپ اسمیر استاندارد و درست) کفایت می‌کند و نیازی به انجام همزمان آزمایش پاپ اسمیر و HPV (Co-testing) نیست.
• برای زنان بین ۳۱ تا ۶۵ سال توصیه می‌شود که هر پنج سال یکبار Co-testing انجام شود.

Previous slide
Next slide

تکنیک QFT-Plus برای تشخیص بیماری توبرکلوزیس

در برخی موارد، بیماری به صورت مخفی و دور از دسترس سیستم ایمنی اتفاق می‌افتد که به تست‌های معمول مانند تست یوستی پاسخ نمی‌دهد. تکنیک QFT-Plus بر اساس بررسی سیستم ایمنی سلولی (CMI) و تشخیص آنتی‌ژن‌های پپتیدی اختصاصی M.tb و سایر ارگانیسم‌های اصلی و پاتوژن این خانواده عمل می‌کند.

پروتئین‌های اصلی ESAT-6 و CFP-10

این پروتئین‌ها اختصاصی بوده و در واکسیناسیون با سویه BCG وجود ندارند. تشخیص این آنتی‌ژن‌های اختصاصی باعث می‌شود که مایکوباکتریوم‌های غیر بیماری‌زا و آتیپیک جدا شده و فقط پاتوژن‌های اصلی تشخیص داده شوند. همچنین، این روش میزان ترشح IFN-γ و سایر سیتوکین‌ها را نیز مشخص می‌کند.

بیماری توبرکلوزیس

بیماری توبرکلوزیس توسط عفونت باکتری M.tb (Mycobacterium tuberculosis) یا به صورت کمپلکس با M.bovis و M.tuberculosis اتفاق می‌افتد. این باکتری‌ها عمدتاً از طریق دستگاه تنفسی و از افراد آلوده منتقل شده و بیماری پس از چند هفته یا چند ماه ظاهر می‌شود. برخی از افراد آلودگی را بدون علامت دارند و در برخی دیگر به صورت بیماری بروز می‌کند.

امروزه، تست‌های پوستی (Cutaneous tuberculosis) تنها تا دو تا سه هفته پس از عفونت ارزش تشخیصی محدودی دارند و نتایج آنها می‌تواند با واکسیناسیون BCG تداخل داشته باشد.

QFT-Plus و حساسیت بالا

QFT-Plus یک مجموعه آنتی‌ژنی پپتیدی است که پروتئین‌های ESAT-6 و CFP-10 را تشخیص می‌دهد. این تکنیک با حساسیت و ویژگی بالا می‌تواند عفونت‌ها و آلودگی‌های سل خفیف و مخفی را شناسایی نماید. این روش جدید توسط شرکت QIAGEN آمریکا توسعه یافته و دارای کاربرد جهانی است.

روش تشخیص بر اساس نمونه خون افراد مشکوک به بیماری بوده و نتایج آن در طی ۱۶ تا ۲۴ ساعت مشخص و گزارش می‌شود.

Previous slide
Next slide

اهمیت انجام پاپ اسمیر چیست؟

انجام این آزمایش بهترین راه برای کاهش التهاب‌ها، عفونت‌ها و مرگ و میر ناشی از سرطان گردن رحم است. به طور کلی، پاپ اسمیر یک روش مؤثر برای پیشگیری از ضایعات گردن رحم می‌باشد. در این آزمایش، تغییرات پیش‌سرطانی احتمالی در سلول‌های این ناحیه کشف می‌شود. درمان به موقع و مناسب می‌تواند از بروز التهابات و سرطان در سلول‌های گردن رحم در آینده جلوگیری کند.

هر چند وقت یک بار پاپ اسمیر لازم است؟

قبلاً توصیه می‌شد که آزمایش پاپ اسمیر پس از اولین آمیزش جنسی یا تا سن ۲۱ سالگی (بسته به اینکه کدام زودتر اتفاق افتاده باشد) هر سال انجام شود. اما امروزه برای تمام زنانی که از لحاظ جنسی فعال هستند و بیش از ۱۸ سال سن دارند، این آزمایش توصیه می‌شود.

فاصله‌های توصیه شده بین آزمایش‌ها ۱ تا ۳ سال می‌باشد و بسته به نظر پزشک، این فاصله ممکن است کم یا زیاد شود. در افرادی که رحم با جراحی از بدن خارج شده است (عمل هیسترکتومی)، بسته به نوع عمل جراحی و علت آن، پزشک درباره لزوم انجام پاپ اسمیر تصمیم می‌گیرد.

پاپ اسمیر چیست؟

این آزمایش تغییرات التهابی و پیش‌سرطانی احتمالی را در سلول‌های گردن رحم نشان می‌دهد. اگر تغییرات پیش‌سرطانی در مراحل ابتدایی کشف و درمان نشود، ممکن است به تغییرات سرطانی تبدیل شود.

اگر تاکنون معاینه زنانه توسط پزشک یا ماما برای شما صورت گرفته باشد، روش انجام این آزمایشات را راحت‌تر درک خواهید کرد. پزشک هنگام معاینه زنانه با استفاده از وسیله مخصوصی مقداری از مخاط و ترشحات گردنه رحم را جمع‌آوری کرده و آن را در ظرف مخصوص یا روی لام شیشه‌ای پخش می‌کند و به آزمایشگاه می‌فرستد. انجام این کار درد یا ناراحتی زیادی ایجاد نمی‌کند. در آزمایشگاه، سلول‌های گردن رحم زیر میکروسکوپ بررسی می‌شوند. اگر هنگام بررسی لام زیر میکروسکوپ ضایعات سرطانی دیده شوند، نمونه‌برداری از بافت گردن رحم لازم است. همچنین ممکن است بسته به نظر پزشک، نیاز به تکرار آزمایش پاپ اسمیر باشد.

پیش از انجام آزمایش پاپ اسمیر، برای کسب نتایج دقیق‌تر باید این کارها را انجام داد:

• پرهیز از رابطه جنسی، شستشوی واژن و استفاده از کرم‌های واژینال تا ۴۸ ساعت پیش از انجام آزمایش.
• اگر در هنگام آزمایش دچار عفونت بوده‌اید، یا تعداد سلول کافی در آزمایش اول به دست نیامده باشد، ممکن است تکرار آزمایش ضروری باشد.
• از آنجایی که کاهش هورمون زنانه استروژن نیز می‌تواند بر نتایج آزمایش پاپ اثر بگذارد، زنان یائسه نیاز به مصرف استروژن پیش از انجام آزمایش دارند.

Previous slide
Next slide

ارتباط سن مادر با بروز سندرم داون

بروز سندرم داون با سن مادر ارتباط مستقيم دارد. به طوری که خطر تولد نوزادان مبتلا به سندرم داون در مادران تا سن ۳۰ سالگی تقریباً ثابت بوده و حدود ۱ در ۱۰۰۰ می‌باشد. از آن پس، به صورت تصاعدی افزایش می‌یابد به طوری که در سن ۳۵ سالگی ۱ در ۲۸۰ و در سن ۴۰ سالگی ۱ در ۷۵ می‌شود.

با این حال، ۸۰٪ موارد سندرم داون در زنان زیر ۳۵ سال بروز می‌کند؛ زیرا تعداد بارداری در این سنین بیشتر است. زنانی که در بارداری‌های قبلی دارای فرزند مبتلا به سندرم داون بوده‌اند نیز در معرض خطر بیشتری قرار دارند. تأثیر عوامل دیگری همچون سن پدر، سابقه ابتلاء در اقوام درجه ۲ یا ۳، تشعشعات محیطی و غیره هنوز به طور کامل به اثبات نرسیده است.

روش‌های غربالگری برای تشخیص سندرم داون

از رایج‌ترین و مطمئن‌ترین روش‌های غربالگری در سه ماهه دوم بارداری، تست کوآد مارکر است. این تست شامل اندازه‌گیری چند محصول بارداری در خون مادر و مقایسه مقادیر به دست آمده با مقادیر نرمال جامعه می‌باشد.

1. John Langdon Down
2. Down’s Syndrome
3. علت سندرم داون در ۹۵ درصد موارد جدا نشدن کروموزوم ۲۱ طی تقسیم سلولی میوز است که در ۹۰ درصد موارد در تخمک روی می‌دهد. وجود کروموزوم ۲۱ اضافی در سندرم داون باعث فعالیت بیش از حد ژن‌های درگیر و نهایتاً ساخت بیش از حد پروتئین‌های خاصی می‌گردد که عامل ظهور علائم سندرم داون هستند.
4. آمنیوسنتز (Amniocentesis) از جمله روش‌های تشخیصی است که شامل به‌دست‌آوردن سلول‌های جنین و بررسی کروموزومی آن‌ها می‌باشد.
5. تفاوت روش‌های غربالگری و تشخیصی در این است که در یک تست تشخیصی، نتیجه مثبت به معنای وجود قطعی بیماری یا وضعیت خاص است؛ اما در یک تست غربالگری، هدف ارزیابی ریسک وجود بیماری یا یک وضعیت خاص می‌باشد. بنابراین، یک نتیجه مثبت افزایش ریسک را نشان می‌دهد. روش‌های تشخیصی برخلاف روش‌های غربالگری معمولاً پرهزینه، وقت‌گیر و بعضاً پرخطر هستند اما نتایج دقیق‌تری به همراه دارند.
6. تست کوآد مارکر نسبت به تست پیش از خود یعنی تریپل مارکر قدرت تشخیص بیشتری دارد و موارد مثبت کاذب آن کمتر است. امروزه این تست جایگزین تست تریپل مارکر شده است. تست کوآد مارکر بین هفته‌های ۱۳ تا ۲۲ بارداری انجام می‌شود اما بهترین زمان انجام آن هفته ۱۵ بارداری است.

تاریخچه سندرم داون

در سال ۱۸۶۶ میلادی، دکتر جان لنکدون داون مقاله‌ای در انگلستان منتشر کرد که در آن از بچه‌هایی صحبت می‌شد که خصوصیات مشترکی داشتند و ضریب هوشی آن‌ها پایین‌تر از بچه‌های معمولی بود. دکتر داون این گروه از کودکان را به دلیل شباهت زیاد چهره آن‌ها به مردم مغولستان، “مونگول” نام نهاد؛ اما سال‌ها بعد، یعنی در اوایل دهه ۱۹۲۰ میلادی، بر اثر اعتراض متخصصان ژنتیک آسیایی، این نام از تمامی متون علمی حذف گردید و از آن پس این اختلال سندرم داون نام گرفت. در سال ۱۹۳۰ میلادی، دانشمندان دریافتند که علت بروز سندرم داون اختلالات ژنتیک است.

سندرم داون به عنوان شایع‌ترین اختلال ژنتیک شناخته می‌شود (با شیوع ۱.۵ مورد در هر ۱۰۰۰ زایمان که به تولد نوزاد زنده می‌انجامد). درصدی از جنین‌های مبتلا به سندرم داون پیش از زایمان مادران می‌میرند.

با توجه به شیوع نسبتاً فراوان سندرم داون، طی ۱۰ سال گذشته روش‌های گوناگونی برای تشخیص پیش از تولد این بیماری خطرناک ابداع شده است. اما به دلایل متعدد همچون خطر سقط و هزینه زیاد انجام تست، امکان انجام این روش‌ها برای تمامی زنان باردار وجود ندارد. به همین دلیل، در سال‌های اخیر روش‌های غربالگری برای شناسایی زنان بارداری که بیشتر در معرض خطر هستند، ابداع شده و این افراد به عنوان واجدین شرایط برای انجام روش‌های تشخیصی محسوب می‌گردند.

تست کوآد مارکر نسبت به تست پیش از خود یعنی تریپل مارکر قدرت تشخیص بیشتری دارد و موارد مثبت کاذب آن کمتر است. امروزه این تست جایگزین تست تریپل مارکر شده است. تست کوآد مارکر بین هفته‌های ۱۳ تا ۲۲ بارداری انجام می‌شود اما بهترین زمان انجام آن هفته ۱۵ بارداری است.

سونوگرافی و ارزیابی خطر سندرم داون

احتمال وجود سندرم داون با انجام محاسبات آماری بر روی مقادیر به دست آمده از تست، سن مادر و موارد دیگر همچون وزن مادر، سابقه مصرف سیگار، دیابت، بارداری‌های دوقلو و غیره محاسبه می‌شود. نرم‌افزارهای ویژه‌ای برای این منظور طراحی شده‌اند که خطر ابتلای جنین را به صورت عددی و همچنین منحنی‌های خاص نشان می‌دهند.

یافته‌های سونوگرافی نیز به تعیین میزان خطر ابتلای جنین به سندرم داون کمک می‌کنند. رایج‌ترین یافته سونوگرافی در سندرم داون افزایش ضخامت چین پشت گردن جنین می‌باشد. نتایج تست کوآد مارکر خطر وجود دو بیماری مادرزادی دیگر را نیز نشان می‌دهد: تریزومی ۱۸ و نقص‌های لوله عصبی.

در خاتمه، ذکر این مطلب ضروری است که کالج طب زنان و زایمان آمریکا توصیه می‌نماید که تمام زنان باردار در فاصله هفته‌های ۱۵ تا ۱۸ بارداری مورد غربالگری سندرم داون قرار گیرند. به همین دلیل، بروز این اختلال در سال‌های اخیر در آمریکا بسیار کاهش یافته است.

Previous slide
Next slide